- Kozmik spektrum nelerdir?
- Elektromanyetik spektrum
- Kızılötesi spektrum
- Ultraviyole spektrumu
- X-ışını spektrumu
- II. Kozmik spektrum nelerdir?
- III. Elektromanyetik spektrum
- IV. Görünür spektrum
- V. Kızılötesi spektrum
- VI. Kızılötesi spektrum
- VII. X-ışını spektrumu
- Gama ışını spektrumu
- IX. Kozmik mikrodalga arka plan radyasyonu
Göksel spektroskopi, gök cisimleri tarafınca yayılan elektromanyetik radyasyonun incelenmesidir. Gökbilimciler, bir gök cisminin spektrumunu çözümleme ederek, sıcaklığı, bileşimi ve Dünya’dan uzaklığı şeklinde fizyolojik özellikleri ile alakalı informasyon edinebilirler.
Kozmik spektrum nelerdir?
Kozmik spektrum, evrenin yaymış olduğu elektromanyetik radyasyonun tam aralığıdır. Görebildiğimiz bütün ışığın yanı sıra kızılötesi, morötesi, X ışınları ve gama ışınları şeklinde gözümüze görünmeyen radyasyonu da ihtiva eder.
Elektromanyetik spektrum
Elektromanyetik spektrum, dalga boyuna gore düzenlenmiş devamlı bir elektromanyetik ışınım aralığıdır. En kısa dalga boyları gama ışınlarıdır, arkasından X ışınları, morötesi fer, görünür fer, kızılötesi fer ve radyo dalgaları gelir.
Görünür spektrum, insan gözünün görebildiği elektromanyetik ışınım aralığıdır. Ortalama 400 ila 700 nanometre (nm) arasındadır.
Kızılötesi spektrum
Kızılötesi spektrum, görünür ışıktan daha uzun sadece mikrodalgalardan daha kısa dalga boylarına haiz elektromanyetik ışınım aralığıdır. Ortalama 700 nm ile 1 mm içinde değişmiş olur.
Ultraviyole spektrumu
Ultraviyole spektrumu, görünür ışıktan daha kısa sadece X ışınlarından daha uzun dalga boylarına haiz elektromanyetik ışınım aralığıdır. Ortalama 400 nm’ye kadar uzanır.
X-ışını spektrumu
X-ışını spektrumu, ultraviyole ışıktan daha kısa sadece gama ışınlarından daha uzun dalga boylarına haiz elektromanyetik ışınım aralığıdır. Ortalama 0,1 ila 10 nm arasındadır.
Gama ışını spektrumu, en kısa dalga boylarına ve en yüksek enerjilere haiz elektromanyetik ışınım aralığıdır. Ortalama 10-12 ila 10-15 nm arasındadır.
Kozmik mikrodalga arka plan radyasyonu (CMB), evrendeki en eski ışıktır. Büyük Patlama’dan kalan radyasyondur ve bütün evreni doldurur. CMB’nin dalga boyu ortalama 1 mm’dir ve uzayda her yönden görebildiğimiz kozmik spektrumun tek parçasıdır.
S: Göksel spektroskopi ile spektroskopi arasındaki ayrım nelerdir?
A: Göksel spektroskopi, gök cisimlerinin yaymış olduğu elektromanyetik radyasyonun incelenmesidir. Spektroskopi, ışığın madde ile etkileşiminin incelenmesidir.
S: Göksel spektroskopinin birtakım uygulamaları nedir?
A: Göksel spektroskopi, yıldızların, gezegenlerin ve galaksilerin bileşimini incelemek için kullanılabilir. Ek olarak göksel nesnelerin sıcaklığını, yoğunluğunu ve hızını ölçmek için de kullanılabilir.
S: Göksel spektroskopi alanına mühim katkılarda bulunan bilim adamları kimlerdir?
A: Göksel spektroskopi alanına mühim katkılarda bulunan bilim adamları içinde William Herschel, Joseph Fraunhofer, Anders Ångström, Edwin Hubble ve Vera Rubin yer almıştır.
| Hususiyet | Yanıt |
|---|---|
| Göksel spektroskopi | Gök cisimlerinin yaymış olduğu ışığın incelenmesi |
| Kozmik spektrum | Evrenin yaymış olduğu elektromanyetik radyasyonun bütün aralığı |
| Fer | İnsan gözüyle görülebilen bir elektromanyetik ışınım türü |
| Spektroskopi | Fer spektrumunun incelenmesi |
| Dalga boyu | Bir dalganın ardışık iki zirvesi yahut çukuru arasındaki mesafe |
II. Kozmik spektrum nelerdir?
Kozmik spektrum, elektromanyetik radyasyonun bütün elektromanyetik spektrum süresince dağılımıdır. Değişik dalga boylarındaki elektromanyetik radyasyonun yoğunluğunun bir ölçüsüdür. Kozmik spektrum üç bölgeye ayrılır: görünür spektrum, kızılötesi spektrum ve ultraviyole spektrum.
Görünür spektrum, elektromanyetik spektrumun insan gözüyle görülebilen bölgesidir. 400 ile 700 nanometre dalga boyları içinde yer alır. Kızılötesi spektrum, elektromanyetik spektrumun görünür spektrumun altında yer edinen bölgesidir. 700 nanometre ile 1 milimetre dalga boyları içinde yer alır. Ultraviyole spektrum, elektromanyetik spektrumun görünür spektrumun üzerinde yer edinen bölgesidir. 400 nanometre dalga boyları içinde yer alır.
Kozmik spektrum önemlidir bu sebeple evrenin bileşimi ile alakalı informasyon sağlar. Değişik dalga boylarındaki elektromanyetik radyasyonun dağılımı, gökbilimcilere bir star yahut galakside hangi elementlerin olduğunu söyleyebilir. Kozmik spektrum ek olarak gökbilimcilere bir yıldızın yahut galaksinin ne kadar uzakta bulunduğunu da söyleyebilir.
III. Elektromanyetik spektrum
Elektromanyetik spektrum, elektromanyetik radyasyonun bütün ihtimaller içinde frekanslarının aralığıdır. Devamlı bir spektrumdur, doğrusu bir elektromanyetik ışınım türü ile öteki içinde bariz bir sınır yoktur. Elektromanyetik spektrum, her biri dalga boyuyla tanımlanan yedi bölgeye ayrılır. Elektromanyetik spektrumun yedi bölgesi, artan dalga boyu sırasına gore şunlardır:
- Radyo dalgaları
- Mikrodalgalar
- Kızılötesi ışınım
- Görünür fer
- Ultraviyole ışınım
- X-ışınları
- Gama ışınları
Elektromanyetik spektrumun her bölgesinin kendine has özellikleri ve kullanımları vardır. Sözgelişi radyo dalgaları komünikasyon için kullanılırken mikrodalgalar yiyecek pişirmek için kullanılır. Kızılötesi ışınım termal görüntüleme için kullanılırken, görünür fer gözlerimizle görebildiğimiz ışınım türüdür. Ultraviyole ışınım bronzlaşma ve dezenfeksiyon için kullanılırken, X ışınları tıbbi görüntüleme için kullanılır. Gama ışınları en enerjik elektromanyetik ışınım türüdür ve nükleer incelemelerde kullanılır.
Kozmik spektrum, uzaydaki nesneler tarafınca yayılan elektromanyetik radyasyondur. Radyo dalgalarından gama ışınlarına kadar elektromanyetik spektrumun bütün bölgelerini ihtiva eder. Kozmik spektrum, uzaydaki nesnelerin özelliklerini incelemek ve evrenin zamanı ile alakalı daha çok informasyon edinmek için kullanılabildiği için gökbilimciler için kıymetli bir araçtır.
IV. Görünür spektrum
Görünür spektrum, elektromanyetik spektrumun insan gözü tarafınca görülebilen kısmıdır. Dalga boyu ortalama 400 ila 700 nanometre (nm) arasındadır. Görünür spektrum yedi renge ayrılır: kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mor.
Görünür spektrum, insan görüşü için önemlidir bu sebeple etrafımızdaki nesnelerin renklerini görmemizi sağlar. Ek olarak bitkilerin güneş ışığını kullanarak yemek üretme dönemi olan fotosentez için de önemlidir.
Görünür spektrum, elektromanyetik spektrumun yalnız minik bir kısmıdır. Elektromanyetik spektrum, oldukca uzun radyo dalgalarından oldukca kısa gama ışınlarına kadar uzanır. Elektromanyetik spektrumun değişik kısımları, dalga boylarına gore ayırt edilir.
Görünür spektrum, elektromanyetik spektrumun yalnızca minik bir kısmıdır, sadece insanoğlu için en mühim olan kısımdır. Çevremizdeki nesnelerin renklerini görmemizi elde eden kısımdır ve fotosentezde kullanılan kısımdır.
V. Kızılötesi spektrum
Kızılötesi spektrum, elektromanyetik spektrumun görünür spektrum ile mikrodalga spektrumu içinde kalan kısmıdır. Görünür ışıktan daha uzun sadece mikrodalgalardan daha kısa dalga boylarına haiz elektromanyetik ışınım olarak tanımlanır. Kızılötesi spektrum çoğu zaman üç bölgeye ayrılır: yakın kızılötesi, orta kızılötesi ve uzak kızılötesi.
Yakın kızılötesi spektrum, kızılötesi spektrumun görünür spektruma en yakın bölgesidir. Çoğu zaman kızılötesi spektrumun 0,7 ile 1,4 mikrometre arasındaki dalga boylarına haiz bölgesi olarak tanımlanır. Yakın kızılötesi spektrum, astronomide çoğu zaman yıldızlardan ve öteki astronomik nesnelerden gelen termal emisyonu incelemek için kullanılır.
Orta kızılötesi spektrum, kızılötesi spektrumun yakın kızılötesi spektrum ile uzak kızılötesi spektrum içinde kalan bölgesidir. Çoğu zaman kızılötesi spektrumun 1,4 ile 3,0 mikrometre arasındaki dalga boylarına haiz bölgesi olarak tanımlanır. Orta kızılötesi spektrum, astronomide çoğu zaman yıldızlararası uzaydaki toz ve gazdan gelen termal emisyonu incelemek için kullanılır.
Uzak kızılötesi spektrum, kızılötesi spektrumun orta kızılötesi spektrumun ötesinde kalan bölgesidir. Çoğu zaman kızılötesi spektrumun 3,0 mikrometreden uzun dalga boylarına haiz bölgesi olarak tanımlanır. Uzak kızılötesi spektrum, çoğu zaman astronomide gezegenler ve kahverengi cüceler şeklinde soğuk nesnelerden gelen termal emisyonu incelemek için kullanılır.
VI. Kızılötesi spektrum
Kızılötesi spektrum, elektromanyetik spektrumun görünür spektrum ile mikrodalga spektrumu içinde kalan kısmıdır. İnsan gözüyle görülemeyen bir elektromanyetik ışınım türüdür sadece kızılötesi kameralar şeklinde cihazlar tarafınca tespit edilebilir. Kızılötesi spektrum, gece görüşü, termal görüntüleme ve uzaktan anlama şeklinde muhtelif uygulamalarda kullanılır.
VII. X-ışını spektrumu
X-ışını spektrumu, yıldızlar ve galaksiler şeklinde sıcak nesneler tarafınca yayılan elektromanyetik spektrumun bir bölümüdür. X-ışınları çoğu zaman elektronlar yüksek enerjilere hızlandırıldığında ve sonrasında öteki atomlar yahut moleküllerle çarpıştığında üretilir. X-ışınları, gökbilimciler tarafınca kara delikleri ve öteki kompakt nesneleri çevreleyen sıcak gazı ve yıldızların ve galaksilerin manyetik alanlarını incelemek için kullanılır.
X ışınları ek olarak yıldızlar arası ortamın yapısını, doğrusu yıldızlar arasındaki boşluğu dolduran maddeyi incelemek için de kullanılır. X ışınları yıldızları görmemizi engellemiş olan toz ve gazın içerisine nüfuz edebilir ve bu da gökbilimcilerin yıldızlar arası ortamın yapısını detaylı bir halde incelemelerine imkan tanır.
X-ışını spektrumu gökbilimciler için kuvvetli bir araçtır ve kainat ile alakalı oldukca şey öğrenmemize destek olmuştur. X-ışınları kara delikleri çevreleyen sıcak gazı, yıldızların ve galaksilerin manyetik alanlarını ve yıldızlararası ortamın yapısını incelememize imkan elde etmiştir.
Gama ışını spektrumu
Gama ışını spektrumu, elektromanyetik spektrumun en yüksek enerjili kısmıdır ve dalga boyları 10 pikometreden (10-12 metre) daha kısadır. Gama ışınları, süpernova patlamaları ve kozmik ışınların atomlarla çarpışması şeklinde evrendeki en enerjik süreçler tarafınca üretilir. Ek olarak radyoaktif bozunma ve nükleer füzyon tarafınca da yayılırlar.
Gama ışınları oldukca nüfuz edicidir ve kurşun ve beton dahil bir çok malzemeden kolayca geçebilirler. Bu onları insan sağlığı için tehlikeli hale getirir ve hücrelere ve dokulara ciddi zararlar verebilirler. Sadece gama ışınları tıbbi görüntüleme ve radyoterapi için de kullanılabilir.
Gama ışını spektrumu iki bölgeye ayrılır: yumuşak gama ışını spektrumu (10 ila pikometre arasındaki dalga boylarına haiz) ve sert gama ışını spektrumu (10 pikometreden daha kısa dalga boylarına haiz). Yumuşak gama ışını spektrumu, süpernova patlamaları, gama ışını patlamaları ve etken galaktik çekirdekler dahil olmak suretiyle muhtelif kaynaklar tarafınca üretilir. Sert gama ışını spektrumu, kozmik ışınların yıldızlararası ortamdaki atomlarla etkileşimleri tarafınca üretilir.
Gama ışınları, evrendeki en enerjik süreçleri incelemek için kullanılabildiğinden gökbilimciler için mühim bir araçtır. Ek olarak, kara delikler ve nötron yıldızları şeklinde toz ve gaz tarafınca saklanan nesneleri saptamak için de kullanılabilirler.
IX. Kozmik mikrodalga arka plan radyasyonu
Kozmik mikrodalga arka plan radyasyonu (CMB), bütün evreni dolduran cılız elektromanyetik radyasyondur. Büyük Patlama’nın bir kalıntısıdır ve erken kainat ile alakalı kıymetli bilgiler sağlar. CMB, 2,7 K sıcaklığa haiz bir termal kara cisim spektrumudur. Polarizedir ve polarizasyon deseni erken evrendeki maddenin dağılımı ile alakalı informasyon sağlar. CMB ek olarak evrenin bileşimi ile alakalı en mühim informasyon deposudur. CMB ölçümleri, evrenin ortalama %75 karanlık enerjiden, %25 karanlık maddeden ve ortalama %4 basit maddeden oluştuğunu göstermiştir.
S: Göksel spektroskopi nelerdir?
A: Göksel spektroskopi, gök cisimlerinin yaymış olduğu elektromanyetik radyasyonun incelenmesidir.
S: Kozmik spektrum nelerdir?
A: Kozmik spektrum, evrenin yaymış olduğu elektromanyetik radyasyonun bütün aralığıdır.
S: Gökbilimciler evreni incelemek için spektroskopiyi iyi mi kullanırlar?
A: Gökbilimciler, gök cisimlerinin yaymış olduğu elektromanyetik radyasyonun dalga boylarını ölçerek evreni incelemek için spektroskopiyi kullanırlar.
0 Yorum